آیا در عالم برزخ، برای مؤمنان تزکیه و تکامل نفس وجود دارد؟

 از روایاتی استفاده می شود که دربرزخ پاره ای از کمبودهای تعلیم و تربیت افراد مؤمن جبران می گردد.

در حدیثی از امام صادق (ع) می خوانیم: "هر کس از دوستان و شیعیان ما بمیرد و هنوز قرآن را به طور کامل فرا نگرفته باشد، در قبرش به او تعلیم می دهند، تا خداوند بدین وسیله درجاتش را بالا برد، چرا که درجات بهشت به اندازة آیات قرآن است. به او گفته می شود: بخوان و بالا رو. او می خواند و بالا می رود (1)

 بنابراین روایت، انسان در برزخ به وسیلة فراگیری قرآن تکامل می یابد

از رسول خدا(ص) و حضرت صادق(ع) روایت شده که "کودکان مؤمنان در عالم برزخ تحت تربیت حضرت ابراهیم و حضرت سارا قرار می گیرند".

صرف نظر از این احادیث، گاهی انسان در دنیا، عمل خیر و سنت حسنه یا فرزند صالح از خود بر جای می گذارد که هر چه زمان می گذرد، آن نعمت حسنه یا فرزند صالح، نمود بیشتری می یابد، و چون سنت حسنه و فرزند با فعل انسان ارتباط دارد، هر چه بیشتر نمود باید، بر تکامل انسان در برزخ افزوده می شود، یا اعمال خیری که وابستگان انجام می دهند، باعث تزکیه از بعضی گناهان یا نوعی تکامل در مُرده می شود.

همچنین گاهی برخی عذاب ها مانند فشار قبر باعث پاک شدن مؤمن از برخی گناهان می‌شود و هنگامی که قیامت بر پا می شودک شاید اثری از آن گناه نباشد.

این معنا غیر از تزکیه و تکامل اختیاری در عالم برزخ است.

در عالم برزخ همانند دنیا, رشد و تکامل یاانحطاط و خسران وجود دارد و تداوم مى یابد, اما تفاوت هایى بادنیا دارد که از این جهت مشابه قیامت کبرى است .

 مهم ترین آن <برچیده شدن بساط اختیار و عمل و تکلیف > است . انسان در دنیا مختار است راه هدایت و رشد و کمال را برگزیند و از راه تفهّم و تدبّر در آیات تکوین (طبیعت ) و تشریع (قرآن ) بندهء شاکر خدا گردد و به لوازم و اوامر و نواهى آن عمل نماید و سیره و سنت انبیا و اولیا مخصوصاً چهارده معصوم  را تابلوى راه زندگى خویش برگزیند و در گروه صالحان و مقرّبان پیشگاه ربوبى درآید, یا بندهء کافر گردد و با بى توجهى و بى اعتنایى به نعمت هاى الهى ولوازم آن مخصوصاً نعمت <ثقلین > (قرآن و عترت ) راه کفران را در پیش گیرد و حقایق را نادیده گیرد و راه سعادت و کمال راپشت سر اندازد و کوره راه هاى شقاوت و بدبختى را پیش گیرد
نتیجه آن که بدون تردید عامل برزخ جهان رکود و توقف نیست , بلکه روح و عقل انسان ها در برزخ به سوى تکامل علمى وفرهنگى و دینى در بُعد نظرى حرکت مى کند. بدین سان که دور هم جمع مى شوند و مطالب علمى و معارف اسلامى به وسیله ءارواح عالِمان و نوابغ , براى کسانى که این گونه معلومات را کسب کرده اند, مطرح مى گردد.
پی نوشت ها:

1)وسائل الشیعه ج 6 ص 224